روزنامه ایران
1396/12/03
سایه روشن‌های ویترین هنر ایران
علیرضا بخشی استوار
دهمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر به ایستگاه پایانی نزدیک میشود، جشنواره‌ای که دست‌اندرکارانش امسال و در آغاز دومین دهه از حیات این رویداد هنری به سمت رویکرد بینارشته‌ای در نمایش آثار هنری گرایش بیشتری پیدا کرده‌اند. دبیر و شورای هنری این جشنواره از دوره هفتم به این سو تلاش کرده‌اند با از بین بردن مرز رشته‌های سنتی هنرهای تجسمی مانند نقاشی، مجسمه‌سازی و... در نمایشگاه این جشنواره، آثار متنوعی از رسانه‌های نوین مانند ویدئو آرت، چیدمان و پرفورمنس را ارائه کنند تا جشنواره بیشتر شکل یک سالانه هنر معاصر را به خود بگیرد.
توجه برگزار‌کنندگان جشنواره به این رویکرد از آنجا جلب شد که هر کدام از انجمن‌های تخصصی هنرهای تجسمی دوسالانه‌های خود را برگزار می‌کردند. در جشنواره امسال بالغ بر 10 هزار اثر به دبیرخانه ارسال شد که در نهایت 91 اثر در بخش رقابتی جشنواره به نمایش درآمد. تعداد کم آثاری که برای این بخش پذیرفته شده‌اند را می‌توان بواسطه سطح پایین کیفیت آنها دانست، آنچنان که محمد علی بنی اسدی، هنرمند نقاش و عضو هیأت علمی دانشکده هنرهای تجسمی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران در مورد این آثار گفته: «بیشتر شبیه به یک اتود کلاسی می‌نمود تا یک کار جشنواره ای.» یا به قول فرح اصولی: «ما با تک اثر‌های خوبی مواجهیم که هیچ وقت مجموعه نیستند.»
از سوی دیگر بسیاری منتقدان هنری معتقد بودند این نوع جشنواره‌ها در سراسر جهان شکلی کیوریت شده دارند و افراد و مشاورانی هستند که در قالب کیوریتور (گردآورنده) با کمک مشاوران و پژوهشگرانی فعالیت یکساله گالری‌ها، مسابقات هنری و جشنواره‌ها را رصد می‌کنند و از کارهایی که کیفیت بالایی دارند برای نمایش در جشنواره دعوت می‌کنند. با این تفسیر عملاً اعلام فراخوان برای جشنواره چندان کارآمد به نظر نمی‌رسد.
از سوی دیگر امسال در کنار بخش رقابتی، آثاری از هنرمندان هر استان، برخی مفاخر، استادان برجسته هنر و البته آثار هنرمندانی که در جشنواره‌های بین‌المللی جوایزی دریافت کرده‌اند در فضاهای مختلفی به نمایش درآمد.اما آثار ارائه شده از کیفیت خوبی برخوردار نبودند یا گزینش‌های خوبی در پرداخت به هنرهای مختلف صورت نگرفته بود.
لزوم فاصله گرفتن جشنواره تجسمی فجر از شکل فراخوانی
منیژه صحی عضو هیأت انتخاب دهمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر درباره چگونگی انتخاب این آثار و کیفیت آثار نمایش داده شده در جشنواره دهم به «ایران» گفت: «به عقیده من آثارعرضه شده در جشنواره تجسمی فجر از کیفیت بالایی برخوردار نیستند و من مهم‌ترین عامل آن را ناشی از شکل برگزاری جشنواره و تکیه‌اش بر شکل فراخوانی می‌دانم. در چنین شکلی از برگزاری جشنواره هر هنرمندی بنا بر شکلی که خودش در نظر دارد و با توجه به نگاه و ذائقه هنری‌اش آثاری را ارائه می‌کند.»
این هنرمند عرصه تجسمی به واکاوی نقاط ضعف وجود فراخوان برای جشنواره‌ها پرداخت و تصریح کرد:«زمانی که فراخوانی برای یک جشنواره در نظر گرفته و اعلام میشود به‌دلیل نامشخص بودن یا عدم شفافیتی که ممکن است در شکل فراخوان وجود داشته باشد آثار نامناسبی ارائه میشود، حالا ممکن است این جشنواره در هر سطحی باشد.» او با اشاره به برخی راهکارهایی که می‌توان برای دوره‌های بعدی به کار بست، گفت:«اگر قرار باشد این نمایشگاه‌ها شکلی حرفه‌ای یا با کیفیت به خود بگیرند باید برای آن یک عده کیوریتور در نظر گرفت تا در فاصله بین دو جشنواره بر اساس مطالعاتی که انجام می‌دهند مسأله مشخصی را در نظر داشته و بر آن اساس به گالری‌ها، فضاهای دانشگاهی و دیگر جشنواره‌ها مراجعه کرده و از هنرمندانی که شایستگی حضور در یک جشنواره را دارند دعوت کنند.» عضو هیأت مدیره انجمن هنرمندان نقاش ایران در ادامه افزود:«ارائه جشنواره به شکل کیوریت شده و در شکلی انتخابی به طور حتم می‌تواند کیفیت این جشنواره را بالاتر ببرد. از سوی دیگر با جلب همکاری و مشارکت گالری هم می‌توان منجر به ارتقای سطح کیفی جشنواره‌های تجسمی شد.»
سردرگمی میان جشنواره و بی ینال
بیژن صیفوری، عضو هیأت انتخاب دهمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر هم به «ایران» گفت:« فضایی که تحت عنوان جشنواره تجسمی فجر در این سال‌ها تجربه کرده‌ایم بدرستی جانیفتاده و هنوز در حال کسب تجربه در یک مسیر است.به گمانم بواسطه تفکری که از دوره هفتم بر جشنواره حاکم شد اعضا تلاش کردند آن را به سوی نوعی نمایشگاه بینارشته‌ای فاقد مرزبندی‌های مرسوم ببرند. این تلاش آزمون و خطایی بود که مشکلاتی را برای این جشنواره به وجود آورده است.»
این استان دانشگاه در ادامه افزود: «در جشنواره هنرهای تجسمی همواره با کمیت بسیاری در ارتباط با آثار ارسالی روبه‌رو هستیم، این در حالی است که کیفیت آثار چندان چشمگیر نیست. یکی از دلایل آن می‌تواند شکل فراخوان جشنواره باشد که بنا بر نگرش کلاسیکی که هنرمندان برای ورود به یک جشنواره دارند برای آنها موجب نوعی گنگی شده و آنها را گیج کرده است.» صیفوری گفت:«این شکل برگزاری به نظر نوعی تست است که دارد صورت می‌گیرد. من فکر می‌کنم برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌هایی با ماهیت هنرمعاصر هنوز در کل جامعه هنری ما نفوذ نکرده و بیشتر مربوط به فضاهایی خاص و یک بخش از جامعه است. تا جایی که هنوز در موزه هنرهای معاصر هم آثار معاصر ارائه نمی‌شود و هنوز ما داریم هنر مدرن را به نمایش می‌گذاریم.»
این هنرمند ادامه داد:«من در جلسات شورای هنری جشنواره نظرم این بود که باید شکل برگزاری این نمایشگاه تغییر کند. ما می‌دانیم که نمایشگاه‌های معاصر شکلی فراخوانی ندارند و تجربه‌های متنوعی وجود دارد که نشان می‌دهند چند کیوریتور در طول یک سال متناسب با تجربه‌های هنری که دارند دست به انتخاب هنرمندان شناخته شده یا هنرمندانی می‌زنند که ایده‌های نوینی را در معرض دید قرار داده‌اند.»
صیفوری عنوان کرد: «به گمانم جشنواره ما بین بی ینال و جشنواره گیر کرده است. ما در مقایسه با دیگر جشنواره‌های فجر اگر به جشنواره تجسمی نگاه کنیم با توجه به سابقه کمی که دارد و برای اینکه به مرجعی برای به نمایش در آوردن هنر معاصر ایران بدل شود نیاز به برنامه‌ریزی داریم که متأسفانه برنامه‌ریزی درستی انجام نگرفته است. وقتی یک رویدادی پخته میشود، مدام روی آن کار می‌کنند و آن را رصد می‌کنند.ما باید توجه داشته باشیم که برنامه‌ریزی روی کار همه هنرمندان تأثیر می‌گذارد.»
صیفوری گفت:«امروز کارکرد و شکل جشنواره‌های فجر تغییر کرده و قرار نیست تنها تریبون تعریف شده یک ایدئولوژی باشد بلکه قرار است برآیندی از هنر دیداری ایران باشد. اگر ما به سراغ گالری‌ها و پروژه‌های انتخابی برویم رویه موفق تری در جشنواره تجسمی فجر خواهیم داشت و معتقدم که جشنواره فجر جای با تجربه‌هاست و هنرمندان با تجربه باید در آن حضور پیدا کنند.» او در پایان گفت:«زمانی که ما جشنواره‌های ملی و استانی را برنامه‌ریزی و پایه‌ریزی می‌کنیم یکی از دلایلش آن است که آن جشنواره‌ها بتوانند کارکرد جشنواره فجر را در شکلی کوچک‌تر داشته باشند و فکر می‌کنم یک جشنواره بین‌المللی اگر می‌خواهد بزرگ‌تر باشد باید رویه‌ای دیگر را در نظر بگیرد.»
گفتنی است که دهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر کار خود را سوم بهمن ماه در مؤسسه فرهنگی و هنری صبا آغاز کرد و فردا(جمعه چهارم اسفند ماه) در تالار وحدت پایان می‌یابد.
سایر اخبار این روزنامه
خلوتی بازار فردوسی؛ شلوغی شعب بانک‌ها
فتح دیوار بلند رؤیاها
آمادگی ایران برای گفت‌وگو با اروپا درباره تقویت امنیت منطقه
پرونده خیابان پاسداران روی میز پیگیری
سایه روشن‌های ویترین هنر ایران
دیگر صفحه‌ها
اشتراکات اقتصادی و امنیتی ایران و اروپا
تأملی در ماجرای خیابان پاسداران
الواح هخامنشی در مسیر بازگشت به ایران
سیاست ایران تأمین امنیت منطقه است
برش
عملیات انتقال اجساد درمنفی30 درجه
سناریوهای برخورد «آسمان» به «دنا»
